Niedokształcenie mowy o typie afazji to poważne trudności w posługianiu się mową i językiem. To zaburzenie wszystkich czynności mowy, czyli: powtarzania, rozumienia, nadawania oraz czytania i pisania.

Afazja rozwojowa zarówno w Polsce jak i na świeci określana jest różnymi terminami, m.in.: alalia, opóźniony rozwój mowy, specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka, SLI, dysfazja, niedokształcenie mowy o typie afazji.

Afazja spowodowana jest uszkodzeniem pewnych struktur mózgowych, często w postaci mikrourazów o nieznanej genezie i niejednoznacznym patomechanizmie. Postawienie prawidłowej i ostatecznej diagnozy jest zwykłe niełatwe oraz wymaga czasu, wnikliwości i doświadczenia. Wyróżnia się następujące kryteria wskazujące jak i wykluczające ten typ zaburzenia (za Zofią Kordyl):

- we wczesnym dzieciństwie wystąpiło przerwanie lub zahamowanie rozwoju mowy,

- mowa nie rozwija się, mimo iż dziecko nie ma niedowładów czy porażeń w obrębie aparatu wykonawczego,

- dziecko słyszy dzwięki,

- dobrze rozwija się umysłowo,

- nie jest zaburzone emocjonalnie,

- wychowuje się w korzystnych warunkach środowiskowych.

Rodzice mówią często, że ich afatyczne dzieci mają problemy z zapamiętywaniem, szczególnie z pamięcią słów. Dochodzą do tego przeszkody ograniczonej zdolności do rozumienia tego, o czym mówią inni. To z kolei wiąże się z utrudnieniami w relacjach społecznych. Problemy z wypowiadaniem tego, co ważne (potrzeb, myśli, uczuć) w znacznym stopniu wpływają na konfort życia “afatycznych” dzieci i nastolatków.

Ze względu na charakter zaburzeń mowy i języka, wyróniamy trzy rodzaje afazji rozwojowej:

• afazję rozwojową ekspresyjną (ruchową, motoryczną) - dziecko nie mówi lub mówi bardzo słabo, ale rozumie mowę;

• afazję rozwojową percepcyjną (sensoryczną) – rozumienie mowy otoczenia jest dla dziecka ograniczone, natomiast mowa czynna dziecka jest bardzo agramatyczna i niewyraźna (dziecko posługuje się „swoim” językiem);

• afazję rozwojową mieszaną (motoryczno-sensoryczną) - dziecko nie mówi (lub słabo mówi) oraz nie rozumie mowy otoczenia.

Oprócz problemów z mową, dzieci z afazją rozwojową zmagają się z trudnościami edukacyjnymi. Język jest podstawowym narzędziem przyswajania i przekazania wiedzy. Na bazie słów i rozumienia różnorodnych pojęć rozwiją się m.in. umiejętność czytania, pisania i liczenia. Stąd trudności z nabywaniem podstawowych umiejętności szkolnych oraz uczeniem się w zakresie rożnych dziedzin i języków obcych.

Rodzice dzieci z afazją zrzeszają się, by wspólnie działać na rzecz swoich dzieci. Założyli i prowadzą Fundacje dla Osób z Afazją „Wyrazić siebie”. Podejmuje ona działania mające na celu rozpowszechnianie informacji o niedokształceniu mowy o typie afazji oraz zmianę przepisów prawnych dotyczących m.in. edukacji dzieci z tym zaburzeniem. Fundacja prowadzi stronę internetową (www.fundacjaafazja.pl) oraz profil na Facebooku, na których regularnie publikowane są informacje na temat różnych aspektów zaburzenia. Prężnie działa również Stowarzyszenie „Razem rozkodujmy afazję”. Jest to inicjatywa, która „ma na celu szerzenie informacji o tym, czym jest afazja rozwojowa, jakie są jej objawy oraz jakie towarzyszą jej trudności”. Stowarzyszenie co roku organizuje Dzień osób z afazją rozwojową.

Magdalena Łęcka

logopeda, pedagog specjalny